Één van de belangrijkste bronnen van energie voor het lichaam zijn koolhydraten. Graanproducten zoals brood en pasta zitten vol met koolhydraten maar ook in aardappelen en peulvruchten vind je deze voedingsstof terug.
Om in beweging te komen verbruikt het lichaam energie, hierbij heeft het koolhydraten nodig.
De gezondheidsraad adviseert dat wie gezond wil eten, ongeveer 40 tot 70% van zijn energie uit deze koolhydraten haalt.
Gezonde keuzes zijn koolhydraat-bronnen die veel voedingsvezels bevatten zoals volkorenbrood, volkorenpasta, zilvervliesrijst en peulvruchten.
Als je te veel koolhydraten eet, kan dat betekenen dat je te weinig eiwitten of vetten eet.
Te veel koolhydraten wil zeggen dat meer dan 70% van de calorieën uit koolhydraten komt. Dat is niet goed voor de gezondheid en vergroot de kans op ziektes.
Mensen met diabetes letten vaak extra goed op wat ze eten en hoeveel koolhydraten een voedingsproduct bevat. Waarom is dit zo?
Alles over koolhydraten
Je kunt haast geen eten verzinnen of er zitten wel koolhydraten in. Dat moet ook, want we hebben ze nodig om van te leven.
Toch zijn we per dag niet zoveel nodig als we eten. Koolhydraten zijn zetmeel en suikers.
Koolhydraten in het eten worden in onze darmen veranderd in suikers: glucose.
Dit komt in het bloed als bloedsuiker, de brandstof voor ons lichaam. Bij diabetes blijft er te veel glucose in het bloed zitten. Dus de bloedsuikerspiegel is dan te hoog.
Mensen met diabetes gebruiken daarom medicijnen of insuline om de bloedsuiker goed te houden. Vaak moeten ze bijhouden hoeveel koolhydraten ze eten. Daar zijn lijsten voor. Het aantal koolhydraten staat ook altijd op etiketten van etenswaren.
Het is goed om koolhydraten zo veel mogelijk te verdelen over de dag. Dat hangt ook af van eventuele medicijnen.
Koolhydraten en de bloedsuikerspiegel
Al vrij snel na het eten van een maaltijd met koolhydraten begint het bloedsuiker(glucose)gehalte te stijgen.
Bij gezonde personen gaat deze stijging door tot ongeveer 1 tot 2 uur na de maaltijd. Daarna neemt het glucosegehalte weer af.
Dat laatste komt door het hormoon insuline uit de alvleesklier. Er komt insuline in het bloed als het bloedsuikergehalte begint te stijgen.
Dit hormoon zorgt ervoor dat glucose snel door de weefsels wordt opgenomen.
Het glucosegehalte blijft echter niet steeds maar afnemen. Als het bloedsuikergehalte onder een bepaalde grens komt, komt uit de alvleesklier een ander hormoon: glucagon. Hierdoor stijgt het bloedsuikergehalte weer tot het normale niveau.
Bij gezonde personen wordt de laagste bloedsuikerwaarde bereikt ongeveer 3 uur na de maaltijd.
Dankzij de beide hormonen insuline en glucagon wordt het bloedsuikergehalte dus binnen grenzen gehouden (ongeveer tussen de 4,0 en 8,0 mmol/l).
Dit is erg belangrijk omdat een te laag (hypoglycemie) en een te hoog (hyperglycemie) bloedglucose schadelijk zijn voor het lichaam.
Bij een tekort aan glucose maakt het lichaam glucose uit aminozuren (eiwit) of uit glycerol (vet).
Daarbij zijn vooral de hormonen groeihormoon en de stresshormonen adrenaline en cortisol betrokken. Dit alles vindt voornamelijk plaats in de lever.
Waar hebben we glucose voor nodig?
Na de vertering komen de koolhydraten voornamelijk als glucose in het bloed. Onder invloed van het hormoon insuline wordt de glucose vervolgens snel opgenomen door de weefsels die het kunnen verbranden.
Hierbij ontstaat energie die nodig is voor bepaalde lichaamsfuncties.
Glucose kan ook tijdelijk als glycogeen in de lever en spieren worden opgeslagen.
Zo wordt een voorraad glucose opgebouwd die goed van pas kan komen als je snel energie nodig hebt, bijvoorbeeld bij een grote inspanning of vlucht.
Opslag van glucose en omzetting naar vet
Het lichaam kan maar weinig glucose opslaan door middel van insuline. De koolhydraten uit het eten en drinken worden daarom vooral verbrand.
Als je veel koolhydraten eet en als je daarnaast meer calorieën binnenkrijgt dan je verbruikt, haalt het lichaam vooral energie uit koolhydraten en slaat het lichaam vooral het vet uit de voeding op.
Te veel calorieën, of dit nou uit koolhydraten, vetten, of eiwitten komt, leidt altijd tot een toename in lichaamsvet waardoor je gewicht toeneemt.
Iemand met normale eetgewoontes krijgt ongeveer net zoveel calorieën binnen als hij verbruikt. Dit heet een stabiele energiebalans omdat er evenveel in als uit gaat.
Een heel klein deel van de glucose wordt niet verbrand of opgeslagen, maar omgezet in vet (triglyceriden). Bij gezonde personen is dit ongeveer 1-3%.
Diabetes en Koolhydraten
De hoeveelheid aan koolhydraten die een individu binnenkrijgt, vergroot of verkleint niet het risico op diabetes type 2. Heb je echter al Diabetes dan is het wel van belang dat je let op het aantal koolhydraten dat je inneemt.
Er is onvoldoende bewijs dat een voeding met veel koolhydraten de gevoeligheid voor insuline verbetert. Een betere insulinegevoeligheid is goed om het glucosegehalte in het bloed te kunnen regelen.
Er is ook nog geen bewijs dat een voeding met een lage glycemische index (GI) het risico op diabetes type 2 verlaagt.
Soms leggen mensen wel een verband tussen een lage GI en een laag risico op diabetes type 2. Dat heeft dan te maken met voedingsvezels.
Een voeding met veel voedingvezel heeft vrijwel altijd een lage GI. Onderzoek heeft aangetoond dat mensen die veel vezels eten een kleinere kans op diabetes type 2 hebben.
Omdat voeding met veel vezels altijd een lage GI heeft, is het niet te onderzoeken of het beschermende effect komt door de lage GI of door de vezels.
Het is niet goed als je helemaal geen koolhydraten binnenkrijgt. Dan moet het lichaam namelijk spierweefsel gaan gebruiken om aan voldoende glucose/ernegie te komen.
De normale, gevarieerde koolhydrateninname in Nederland veroorzaakt geen risico op chronische ziekte. Chronische ziekten zijn bijvoorbeeld diabetes, hart- en vaatziekten en kanker.
Heeft u moeite met het aannemen van een gezondere leefstijl? Uw zorgverzekering vergoedt in veel gevallen het bezoek aan een diëtist. Daarnaast bieden veel zorgverzekeringen extra vergoedingen voor dieetadvies.